Financiering

Inleiding

Wat wordt er besproken in de paragraaf ?

In deze paragraaf wordt bij de jaarrekening verantwoording afgelegd over het gevoerde treasurybeleid (financieringsbeleid). Ook wordt inzicht gegeven in de ontwikkelingen in de afgelopen periode. Een vast onderdeel van deze paragraaf bestaat tevens uit het inzichtelijk maken van de niet uit de balans blijkende verplichtingen uit hoofde van gewaarborgde geldleningen en garantstellingen. Tot slot komt het risicobeheer van de financieringsportefeuille aan de orde.

Bedragen x € 1.000,-

Einde looptijd

%

Lening 31-12-2015

Lening afgesloten 2016

Lening 31-12-2016

Gem. Smallingerland

2-sep

0,75

5.000

5.000

Gem. Velsen

16-sep

1,58

10.000

10.000

Gem. Blaricum

3-okt

0,27

6.000

0

Gem. Amsterdam

11-dec

1,202

10.000

10.000

Gem. Maassluis

1-dec

0,51

7.000

7.000

Gem. Oosterhout

6-feb

0,38

5.000

5.000

Gem. Ettenleur

26-jun

0,41

10.000

10.000

Totaal

53.000

0

47.000

In 2016 hebben we het beleid van onderling uitlenen voortgezet. Gezien onze  liquiditeitsprognose waren er voldoende mogelijkheden om onze portefeuille uit te breiden. Maar ondanks verruiming van de voorwaarden waarbinnen een dergelijke lening kon worden afgesloten zijn er geen uitleentransacties tot stand gekomen. De belangrijkste oorzaken die hier aan ten grondslag lagen waren dat de vraag naar deze leningen beperkt was (gemeenten kunnen bij veel partijen in de markt goedkoop geld lenen) en dat het rendement minimaal was waardoor onze gewenste opslag snel als hoog wordt ervaren.

Drempelbedrag

Het is openbare lichamen toegestaan om een bepaald bedrag aan middelen buiten de schatkist aan te houden, boven op de contracten en beleggingen die zijn aangegaan voor 4 juni 2012. Gerekend  over een heel kwartaal mag het op dagbasis buiten de schatkist aangehouden bedrag gemiddeld niet hoger zijn dan het drempel bedrag. In 2016 hebben we ruimschoots voldaan aan deze voorwaarde.

Periode

Drempelbedrag

Gebruik drempel per dag

Over(=) of onderschrijding (-) per dag

1e kwartaal 2016

€ 1.974.263

€ 129.378

-€ 1.844.885

2e kwartaal 2016

€ 1.974.263

€ 5.313

-€ 1.968.949

3e kwartaal 2016

€ 1.974.263

€ 3.718

-€ 1.970.545

4e kwartaal 2016

€ 1.974.263

€ 21.013

-€ 1.953.249

Overige verstrekte Langlopende leningen

Onderstaande tabel geeft de verstrekte langlopende leningen per 31 december 2016 weer:

x € 1.000

Einddatum

Rente

31-dec-16

Hypotheken

11.715

Verstrekte overige geldleningen

Verstrekte geldleningen >1 jaar

38.801

RTV Drenthe

31-Dec-27

4,00%

2.371

Via Nationaal Restauratiefonds

opzegtermijn 6 mnd

variabel

1.666

Gemeente Emmen (DPE Next)

1-Jan-37

3,00%

5.700

Zonneleningen SVN

opzegtermijn 1 jaar

1 mnds deposito

7.692

Prolander

31-12-2019

0%

1.400

Pro rata aandeelhouderslening Tranche D Enexis

317

Totaal verstrekte overige leningen

57.947

Verstrekte leningen (kredietsubsidies)

St. Energy Challenges

15-Dec-20

2,00%

373

Noordelijk Lokaal Duurzaam Energie NLD

31-Dec-18

6,50%

150

Breedband De kop van Roderwolde

16-Jul-34

1,44%

2.100

Breedband Eco-Oostermoer

15-Dec-36

1,56%

200

BreedbandNoordenveld Zuid West (wit gebied)

31-Dec-37

0,81%

308

BreedbandNoordenveld Zuid West (grijs gebied)

31-Dec-37

3,99%

42

Breedband Sterk Midden Drenthe (wit gebied)

31-Dec-37

0,70%

115

Breedband Sterk Midden Drenthe (grijs gebied)

31-Dec-37

3,97%

42

Cooperatie Het Drents Collectief

12-Nov-22

0,00%

338

Bio Energy Hartlief Lammers BV

31-Dec-22

0,60%

171

Landbouwbedrijf De Jong

3-Dec-25

0,96%

95

Maatschappij van Weldadigheid

31-Dec-35

2,00%

903

Glasvezel de Wolden BV

31-Dec-36

0.798%

1.268

Totaal Verstrekte geldleningen (kredietsubsidies)

6.105

Leningen aan (Deelnemingen)

Bruglening Enexis tranche D

30-sep

7,20%

7.984

Totaal Leningen aan (Deelnemingen)

7.984

Totaal

83.751

Hypotheek ambtenaren

Op 31 december 2016 is er per saldo nog circa € 11,7 miljoen aan leningen ter financiering van de eigen woning (hypotheken) verstrekt aan het personeel. Sinds 2007 worden er geen nieuwe hypotheken meer verstrekt en zal het saldo en dus ook het rendement op dit deel van de portefeuille in de komende jaren verder afnemen.

Verstrekte overige geldleningen

Verstrekte geldleningen >1 jaar
De post verstrekte geldleningen >1 jaar bestaat uit transacties die deels zijn aangegaan bij financiële instellingen.Deze leningen zijn aangegaan in het kader van de treasury activiteiten van de provincie . Het zijn overeenkomsten die voor 4 juni 2012  zijn afgesloten en die mogen aflopen onder de voorwaarden als die voor eerder genoemde datum van kracht waren. Het gedeelte van de provinciale treasuryportefeuille dat oorspronkelijk in de overgangsregeling viel was ongeveer € 54 miljoen groot. In 2016 liepen een tweetal transacties af met een totale waarde van circa € 15 miljoen.
Overigens valt het Nazorgfonds niet onder het verplichte schatkistbankieren, deze middelen worden nog wel via financiële instellingen uitgezet.
Ook kunnen er leningen verstrekt worden vanuit de publieke taak. Binnen het kader van wet- en regelgeving bepaalt provinciale staten wat zij onder de publieke taak verstaat en hoe deze wordt uitgeoefend. De provincie kan leningen opnemen, leningen verstrekken en garanties verlenen voor de uitoefening van de publieke taak. De  uitoefening van de publieke taak is aan voorwaarden gebonden. Een van de voorwaarden is een marktconforme prijs voor het verstrekken van leningen en garanties.
RTV Drenthe
Ter financiering van de huisvesting aan de Beilerstraat 30 te Assen heeft RTV Drenthe sinds 2004 een lening bij de provincie. Deze was oorspronkelijk groot € 7,2 miljoen tegen een rente van 4%,  met een looptijd van 25 jaar. Tot en met 2016 hebben ze conform de vigerende leningovereenkomst jaarlijks aan hun betalingsverplichtingen voldaan. Per 1 januari 2017 bedraagt het resterende bedrag van de lening € 2.371.007,--. Zij hebben verzocht om per deze datum de lening te mogen herfinancieren. Hier hebben GS reeds een positief besluit op genomen. Met ingang van 2017 zal deze lening worden omgezet in een lening met lineaire aflossing, waarbij de einddatum ongewijzigd blijft.

Nationaal Restauratiefonds
Per 31 december heeft het NRF- voor het onderdeel Monumentenfonds - een vordering aan eigenaren uitstaan van  € 1.666.538,--.

Gemeente Emmen (DPE Next)
Aan de Gemeente Emmen (DPE Next) is een lening verstrekt voor de realisatie van het Dierenpark Emmen en het vastgestelde Bedrijfsplan 7.0A, onderdeel van IGO-Atlanta. Deze lening is volledig uitbetaald en de gemeente is in 2016 gestart met aflossen.

Zonneleningen SVN
Tot en met 31 december 2016 is voor zonneleningen een totaalbedrag van circa € 7,6 miljoen door de provincie beschikbaar gesteld.

Prolander
In het kader van de Gemeenschappelijke regeling bedrijfsvoeringsorganisatie is aan Prolander een 4- jarige lening verstrekt van € 1.866.594,--.. De in het bedrijfsplan voorziene investering is omgezet in een geldlening tegen 0% rente.

Pro rata aandeelhouderslening Tranche D Enexis/Achtergestelde lening NV Edon
In overleg is in 2015 besloten dat de lening de komende jaren wordt afgelost in aandelen, maar dat de (rente)kasstromen tot minimaal 2019  worden gecontinueerd (zie statenstuk 2015-713). Op 21 december 2016 zijn de overeenkomsten ondertekend, waarna op 29 december de aktes bij de notaris zijn gepasseerd. Daarmee is de EDON-lening afgelost en is het aandeel in Enexis Holding NV groter geworden.

Verstrekte leningen (kredietsubsidies)

In principe vallen alle nieuwe publieke taak leningen onder de ASV( Algemene Subsidieverordening). Dit betekent dat er altijd een subsidie beschikking aan ten grondslag ligt.

Energy Challenges
Energy Challenges zou per 1 december 2017 moeten starten met de terugbetaling van de lening. Ze heeft aangegeven dat ze mogelijkerwijs nog niet aan deze betalingsverplichting kan voldoen. Er wordt onderzocht of er mogelijkheden liggen voor uitstel of het verstrekken van aanvullende subsidiebijdrage. Gezien het feit dat er nog volop mogelijkheden zijn is de lening onveranderd voor 100% opgenomen. De komende maanden zal hier meer duidelijkheid over komen.

Breedband leningen
Breedband leningen kunnen worden toegekend in zogenaamde witte en grijze gebieden. Witte gebied zijn gebieden waar geen breedbandinfrastructuur bestaat of waar particuliere investeerders niet van plan zijn binnen drie jaar deze infrastructuur aan te leggen Vaak gaat het op plattelandsgebieden met een lage bevolkingsdichtheid. De provincie verstrekt in deze gebieden laagrentende leningen om zo de aanleg en exploitatie van goed en snel breedband mogelijk te maken. Aanvragen voor staatssteun in deze gebieden heeft de Europese Commissie goedgekeurd. In grijze gebieden is wel een breedbandnetwerkexploitant aanwezig, maar meestal met een beperkte snelheid. Het rentepercentage van de lening ligt hier beduidend hoger op een marktconform niveau omdat hier in principe geen sprake mag zijn van staatssteun.

Breedband De kop van Roderwolde (De Kop Breed)
Aan de Coöperatie De Kop Breed is een lening toegezegd van totaal € 2.118.000,--. Op basis van betaalde facturen door de coöperatie wordt de lening uitbetaald. Op 31 december 2016 was totaal € 2.100.000,-- uitgekeerd.

Breedband Eco Oostermoer
Aan de coöperatie Eco Oostermoer is een lening toegekend en inmiddels uitbetaald van totaal € 200.000,--.

Breedband Noordenveld Zuid West (wit)
Aan de Coöperatieve vereniging Breedband Noordenveld Zuid West U.A. is voor de witte gebieden een 20-jarige lening toegekend van maximaal € 3.511.557,-- tegen een rente percentage van 0,81%. Inmiddels is hier € 308.000,-- op uitbetaald.

Breedband Noordenveld Zuid West (grijs)
Aan de coöperatieve vereniging Breedband Noordenveld Zuid West U.A. is voor grijze gebieden een 20 jarige lening toegekend van maximaal € 479.000,-- tegen een rente van 3,99%. Hierop is per 31 december 2016 € 42.000,-- uitbetaald.

Breedband Sterk Midden Drenthe (wit)
Aan de Coöperatie Sterk midden Drenthe is voor de realisering van Breedband een lening verstrekt voor de witte gebieden van € 7.500.000,-- tegen een rente van 0,703%. Op 31 december was op deze lening € 115.400,-- uitbetaald

Breedband Sterk Midden Drenthe (grijs)
Aan de Coöperatie Sterk midden Drenthe is voor de realisering van Breedband een lening verstrekt voor de grijze gebieden van € 2.750.000 tegen een rente van 3.97%. Op 31 december was op deze lening € 42.300,-- uitbetaald.

Drents Collectief
Aan het Drents Collectief is een lening toegekend van € 338.000,--. Er is overeengekomen dat het gehele aflossingsbedrag ineens wordt verrekend met de laatste uitbetaling van de SVNL subsidie uiterlijk in 2022. Overigens zal deze lening begin 2017 uitgebreid worden met € 300.000,--.

Bio Energy Hartlief Lammers BV
Ter uitvoering van een Green Deal is een lening verstrekt van € 200.000,--. Inmiddels is gestart met aflossen.

Landbouw bedrijf De Jong
Er is een lening verstrekt ter grootte van € 105.075,-- voor het uitvoeren van een proef waarmee aangetoond wordt dat de terugverdientijd van zonne-projecten (zonder aanvullende subsidie van de overheid) tot minder dan 10 jaar kan worden teruggebracht. Landbouw bedrijf De Jong is inmiddels gestart met aflossen.

Maatschappij van Weldadigheid
Aan de Maatschappij van Weldadigheid is een 2% lening verstrekt van totaal € 950.000,-- voor het evenementengebouw.Hierop heeft de eerste aflossing inmiddels plaatsgevonden.

Glasvezel de Wolden (wit)
Aan Glasvezel de Wolden BV is een lening verstrekt van € 9 miljoen tegen een rente van 0,798% met een looptijd van 20 jaar. Deze lening is verstrekt voor de aanleg van een NGA-Netwerk in de Gemeente De Wolden. Op 31 december 2016 was hierop een bedrag van € 1.268.000,-- uitbetaald.

Achtergestelde leningen

Uitstaande leningen
De uitstaande leningen totaal € 253.258,-- aan het Nationaal Groenfonds zijn per 31 december 2016 afgelost.

Bedragen x € 1.000,-

Eindelooptijd

%

Lening 31-dec-16

Nationaal Groenfonds

2016

4,3

0

Nationaal Groenfonds

2016

4,3

0

Totaal

0

Niet uit de balans blijkende verplichtingen: Gewaarborgde geldleningen
De gewaarborgde geldleningen betreffen geldleningen verstrekt ten behoeve van instellingen in de
gezondheidszorg. Het gaat veelal om borgstellingen vanuit de jaren zeventig en tachtig.

Bedragen x € 1.000,- Door wie is de lening aangegaan

Gewaarborgd tot

Oorspronkelijk bedrag

Waarvan door de provincie gewaarborgd per 31-12-2016

St. Provinciale Bibliotheek te Assen

15-Nov-19

454

85

St. Provinciale Bibliotheek te Assen

15-Apr-20

839

215

Lentes Groningen (St.GGZ Groningen)

1-Nov-21

4.112

709

Hendrik van Boeijenoord (St.GGZ Drenthe)

3-Dec-24

3.950

1.129

St Interzorg Noord Nederland

20-Jun-18

998

91

Totaal

10.353

2.229

Niet uit de balans blijkende verplichtingen: Overige garantstellingen
In het kader van revolverend financieren zijn tevens garantstellingen afgegeven.

Overige Garantstellingen

Ingangsdatum

Garantstellingx € 1.000,- per 31 december 2016

Sectorplan vrijetijdseconomie

tot 31 oktober 2017

640

Sectorplan Grenzeloos werken

2015 (looptijd maximaal 2 jaar)

1.045

St. Nationaal Energiebespaarfonds (NEF) garantie "Expeditie naar energieneutraal wonen in Drenthe"

tot 1 januari 2034

max. 100

Totaal

1.785

Treasury activiteiten en ontwikkelingen

In onderstaande tabel is de treasuryportefeuille per 31 december 2016 opgenomen. De kortlopende uitzettingen wordt gevormd door de rekening courant die we bij het Rijk aanhouden.  De rekening courant bij het rijk is ten opzicht van vorig jaar met circa € 28 miljoen gestegen omdat alle beschikbaar gekomen gelden in 2016 op deze rekening gestort worden. Obligaties/Deposito's aangegaan voor 4 juni 2012 vormen een onderdeel van de langlopende uitzettingen. Deze post neemt jaarlijks af omdat de vrijvallen bedragen conform de regels rondom schatkistbankieren niet opnieuw herbelegd mogen worden. In 2016 is € 15 miljoen aan obligaties vrijgevallen. Daarnaast bestaat de treasuryportefeuille uit leningen die uitstaan bij mede overheden waarbij er geen sprake is van een toezichtsrelatie, het zgn schatkistbankieren. Deze portefeuille is met 6 miljoen verminderd omdat een lening aan de Gemeente Blaricum afliep in 2016.

Bedragen in €

31-12-2016

31-12-2015

Kortlopende uitzettingen

Rijk Schatkistpapier

178.883.276

150.734.396

Langlopende uitzettingen

Obligaties/Deposito's aangegaan voor 4 juni 2012

38.801.140

53.777.140

Langlopende uitzettingen

Decentrale overheden (onderling schatkistbankieren)

47.000.000

53.000.000

Totaal

264.684.416

257.511.536

In de komende jaren valt nog een groot deel van de langlopende portefeuille vrij.

In onderstaande grafiek is de prognose van de uit te zetten middelen weergegeven. Deze prognose wordt regelmatig bijgesteld op basis van de uitgegeven middelen. Op termijn streven we naar een portefeuille waarbij we circa € 50 miljoen kort hebben weggezet.

Ontwikkeling rente
Ook afgelopen jaar hadden we te maken met een historisch lage rente op de geldmaket (korter dan 1 jaar) en de kapitaalmarkt (uitzettingen langer dan 1 jaar). In onderstaande grafiek is her verloop van de rente zichtbaar gemaakt.

De deposito's van de Nederlandse Staat voor 10 jaar (lange termijn) zijn na een dieptepunt in september- waarbij de rente tijdelijk nul heeft bedragen - weer opgeklommen naar circa 0,3%. Vanaf 2014 levert het 3-maands schatkistpapier van de Nederlandse staat geen vergoeding meer op. De Euribor (het rentetarief waartegen een groot aantal Europese banken elkaar leningen in euro's verstrekken) is al vanaf mei 2015 negatief. De euribor is een belangrijke graadmeter voor de korte rente. De bate van de rente op uitzettingen langer dan 1 jaar zijn € 324.386,-- lager dan begroot en bestaat deels uit een noodzakelijke correctie en ook door een aanhoudende lagere rentestand.

Een verplicht onderdeel in de financieringsparagraaf wordt gevormd door het in kaart brengen van de mogelijke risico's die we lopen op de financieringsportefeuille.

Risico's

Toelichting

Resultaat 2016

Kasgeldlimiet kortlopende schulden

De kasgeldlimiet bepaalt het bedrag dat de provincie maximaal als gemiddelde netto vlottende schuld per kwartaal mag hebben. Voor provincies is dat bepaald op 7% van de jaarlijkse begroting.

Over 2016 was de kasgeldlimiet 0%. Dat betekent dat we aan de norm hebben voldaan.

Renterisiconorm - langlopende schulden

Het renterisico op langlopende schulden mag de wettelijke renterisiconorm niet overschrijden. De grondslag van de renterisiconorm is het 20% van het begrotingstotaal

De Groenfondslening ad € 253.000 is afgelost. Dit betekent dat we geen langlopende schulden meer hebben waardoor de renterisiconorm eigenlijk niet van toepassing is

Valuta risico's

Ontstaan door schommelingen in wisselkoersen

Alle beleggingen zijn gedaan in Euro's zodat van schommelingen in wisselkoersen geen sprake is.

Kredietrisico's

Risico op terugbetaling van beleggingen en/of rentebetalingen, door alleen te beleggen in vastrentende waarden van financiële ondernemingen en landen met minimaal AAA-rating.

In de afgelopen jaren zijn de ratings van de Rabo en BNP Paribas gedaald waardoor ze in 2016 niet meer aan de minimale rating voldoen. Overigens waren op het moment van aankoop de ratings wel voldoende. Er is besloten om niet tot verkoop over te gaan gezien het goede rendement vooral in het licht van de actuele markt. Wel wordt de kredietwaardigheid van de financiële ondernemingen nauwgezet gevolgd. Alle nieuwe uitzettingen en alle vrij te vallen middelen zullen worden geplaatst bij de staat danwel uitgeleend worden aan decentrale overheden. De Nederlandse staat en haar decentrale overheden worden als zeer kredietwaardig beschouwd.

Liquidteitsrisico's

Het kunnen betalen van facturen en overige financiële verplichtingen

In 2016 waren we voldoende liquide zodat we aan onze financiele verplichtinge konden voldoen.

Koersrisico's

Het risico dat de koers van een vastrentende waarde zoals een obligatie zich negatief ontwikkelt.

De beleggingsportefeuille kent een "buy en hold' strategie waardoor vroegtijdige verkoop in principe niet aan de orde is. Afhankelijk van de marktwaarde wordt een koerswinst of koersverlies gerealiseerd.

Onderstaand worden de vanuit het BBV en wet FIDO verplichte onderdelen weergegeven:

Toets kasgeldlimiet

Bedragen x € 1.000

Omvang begroting per 1 januari 31-12-2017

1e kw

2e kw

3e kw

4e kw

1. Toegestane kasgeldlimiet

in procenten van de grondslag

7%

7%

7%

7%

in bedrag

€ 18.426

€ 18.426

€ 18.426

€ 18.426

2. Omvang Vlottende korte schuld

€ 28.381

€ 31.854

€ 32.875

€ 10.705

3. Vlottende middelen

€ 198.581

€ 225.099

€ 224.200

€ 225.484

4. Totale netto vlottende schuld (2)-(3)

€ -170.201

€ -193.245

€ -191.325

€ -214.779

Toegestane kasgeldlimiet (1)

€ 263.235

€ 263.235

€ 263.235

€ 263.235

Ruimte (+) /Overschrijding (-)

€ 93.034

€ 69.990

€ 71.910

€ 48.456

Variabelen renterisiconorm

2016

2017

2018

2019

2020

Renteherzieningen

Aflossingen

253

0

0

0

0

Renterisico

253

0

0

0

0

Renterisiconorm

Ruimte onder renterisiconorm

0

0

0

0

0

Overschrijding renterisiconorm

253

0

0

0

0

Risiconorm

Begrotingstotaal

Percentage

20

20

20

20

20

Regeling

FIDO

FIDO

FIDO

FIDO

FIDO

Renterisiconorm (van alleen jaarT)

0

Renteschema (bedragen x € 1.000,--)

A.

de externe rentelasten over de korte en lange financiering

€ 0

B.

de externe rentebaten

-/-

€ 4.056

Totaal door te rekenen externe rente

€ 4.056

C.

De rente die aande grondexploitatie moet worden doorberekend

-/-

€ 0

De rente van projectfinanciering die aan het betreffende taakveld moet worden toegerekend

-/-

€ 0

€ 0

-/-

€ 0

Saldo door te rekenen externe rente

€ 4.056

D1.

Rente over eigenvermogen

€ 0

D2.

Rente over voorzieningen (gewaardeerd op contante waarde)

€ 0

De aan taakvelden (programma's inclusief overzicht overhead)toe te rekenen rente

€ 4.056

E.

De werkelijk aan taakvelden( programma's inclusief overzicht overhead) toegerekende rente (renteomslag)

-/-

€ 0

F.

Renteresultaat op het taakveld treasury

€ 4.056